گنبد سلطانیه زنجان

گنبد سلطانیه زنجان یک بنایی تاریخی و بسیار باارزش در سطح جهان است که قدمتش به بیش از 7 قرن می رسد. اگر می خواهید با تاریخچه گنبد آشنا شوید و بدانید چرا گنبد سلطانیه را مغول ها ساختند پس تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

گنبد سلطانیه زنجان کجاست؟

همانطور که از نام این بنای تاریخی پیداست، گنبد سلطانیه زنجان در استان زنجان واقع شده اما برای دسترسی به این گنبد باید به اطراف زنجان مراجعه کنید. گنبد سلطانیه در روستایی با همان نام یعنی شهر سلطانیه قرار دارد که در شرق زنجان واقع شده است. بدین منظور برای دسترسی به گنبد سلطانیه از شهر زنجان می بایست در جنوب زنجان با استفاده بزرگراه 22 بهمن، بلوار خرمشهر، خیابان ولعصر، خیابان های عاصم زنجانی، فردوسی، 15 خرداد و بلوار استقلال وارد جاده اصلی شوید که بلوار شهید بهشتی نام دارد و در امتداد آن هم جاده زنجان به قزوین. در این جاده با عبور از روستاهای خیرآباد و قره بلاغ به سه راه سلطانیه می رسید که مسیر خروجی شما را به روستاهای سلطانیه و قلعه سلطانیه می رساند. در شهر سلطانیه نیز از طریق خیابان انقلاب اسملای و سپس شهید بهشتی به گنبد سلطانیه زنجان خواهید رسید.

بطور کلی فاصله زنجان تا گنبد سلطانیه واقع در شهر سلطانیه کمتر از 45 دقیقه بوده و میانگین 40 دقیقه هم طول می کشد تا از شهر زنجان و با استفاده از جاده زنجان – قزوین به شهر سلطانیه و قلعه سلطانیه زنجان رسید و لازم به ذکر است اگر از آزادراه زنجان به قزوین بخواهید استفاده کنید، چون مسافت به 55 کیلومتر می رسد نزدیک به 50 دقیقه طول خواهد کشید.

فاصله گنبد سلطانیه زنجان تا قزوین: برای دسترسی به گنبد سلطانیه زنجان از شهر قزوین نزدیک ترین و سریع ترین راه آزادراه قزوین به زنجان است که 150 کیلومتر بوده و میانگین یک ساعت و 40 دقیقه هم طول می کشد تا از قزوین به شهر سلطانیه و قلعه سلطانیه زنجان رسید. لازم به ذکر است برخی از گردشگران ترجیح می دهند از جاده ابهر – نیکویه استفاده کنند تا از روستاهای اطراف قزوین هم عبور کنندو این مسیر با اینکه کوتاه تر است اما بیش از 2 ساعت زمان را به خود اختصاص می دهد.

فاصله گنبد سلطانیه زنجان تا تهران: گردشگرانی که از شهر تهران می خواهند راهی زنجان شوند بین جاهای دیدنی زنجان، نگاهی به گنبد سلطانیه زنجان هم داشته باشند، خوب است بدانند این بنای تاریخی تا شهر تهران فاصله ای 300 کیلومتری دارد و اگر از آزادراه تهران – کرج و در ادامه آن، کرج – قزوین استفاده کرده و در نهایت از طریق جاده قزوین به زنجان به شهر سلطانیه و گنبد سلطانیه برسید، بیش از 3 ساعت زمان صرف خواهد شد.

سلطان محمد خدابنده کیست؟

قبل از اینکه به تاریخچه گنبد سلطانیه بپردازیم ابتدا می خواهیم شما را با سلطان محمد خدابنده بیشتر آشنا کنیم. 7 قرن پیش یعنی بین سال های 709 تا 716 هجری قمری، سلطان محمد خدابنده بر سرزمین پارس فرمانروایی می کرد. در آن زمان حکمرانی ایران را حکومت ایلخانیان برعهده داشتند. پدر او که ارغون نام داشت چهارمین پادشاه ایران در زمان ایلخانیان بود و ارغون در طول حیاتش 10 همسر داشت و سلطان محمد خدابنده فرزند اوروک خاتون بود. اوروک خاتون مسیحی بود و تصمیم گرفت نام فرزنش را بخاطر نام پاپ که نیکلاس چهارم نام داشت نیکلاس بگذارد و جالب است بدانید محمد خدابنده تا زمان حیات مادرش، مسیحی بود.

محمد خدابنده در سال 659 هجری قمری به دنیا آمد و قبل از آن یعنی بین سال های 616 تا 654 هجری قمری مغول ها به ایران حمله کرده بودند و همانطور که میدانیم، سلسله ایلخانیان درواقع سلسله مغول ها است. ارغون چهارمین پادشاه ایلخانی بود و بعد از پادشاهی سه فرزند دیگرش، در نهایت محمد خدابنده به عنوان هشتمین پادشاه ایلخانی یا هشتمین پادشاه مغول تخت فرمانروایی را در دست گرفت. زمانی که قرار بود او پادشاه ایران شود و مراسم تاجگذاری برگزار گردد، نام خودش را به محمد اولجایتو خان به معنای پادشاه بزرگ مبارک تغییر داد و تا روزی هم که زنده بود از این نام استفاده کرد.

در آخر نیز خوب است بدانید همانطور که گفتیم، مادر سلطان محمد خدابنده یعنی اوروک خاتون مسیحی بود و پدرش هم بودایی و او تا زمانی که مادرش در قید حیات بود از دین مسیحیت پیروی می کرد. بعد از فوت مادرش، چون وزیر پادشاه خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی بود و در آن زمان، علامه حلی هم جزء افراد سرشناس محسوب میشد به کمک آن دو محمد خدابنده ای مسیحیت جدا شد و به دین اسلام روی آورد و به همین دلیل، بعد از اینکه مسلمان شد تصمیم گرفت قبور امام علی (ع) و امام حسین (ع) را از کربلا به ایران، شهر سلطانیه و گنبد سلطانیه زنجان منتقل کند اما علمای شیعه با این اتفاق مخالفت کردند و این بنای تاریخی به عنوان آرامگاه خود محمد خدابنده مورد استفاده قرار گرفت.

تاریخچه گنبد سلطانیه زنجان

سلطان محمد خدابنده معروف به محمد اولجایتو خان ایلخانی، ابتدا شهر تبریز را به عنوان پایتخت انتخاب کرده بود و بعد از آن، برای مدتی مراغه به عنوان پایتخت برگزیده شد اما بعد از مدتی و بنا به دلایل مختلف تصمیم گرفت پایتخت پادشاهی خود را به شهری که امروزه با نام سلطانیه میشناسیم منتقل کند. در آن سال ها که شهر سلطانیه امروزی به عنوان پایتخت حکومت ایلخانیان انتخاب شده بود، به دستور سلطان محمد خدابنده در مرکز شهر زمینی بزرگ به یک ارگ اختصاص داده شد. در مرکز این زمین یک گنبد بزرگ با 8 مناره ساخته شد که محمد اولجایتو خان آن را به عنوان آرامگاه خودش انتخاب کرد و در اطراف آن گنبد هم بناهای دیگری همچون مدرسه، خانقاه، دارالضیافه، دارالسیاده و دارالشفا نیز ساخته شد که در ادامه به معرفی آن ها خواهیم پرداخت.

پروژه ساخت گنبد سلطانیه زنجان در سال 703 هجری قمری مصادف با سال 1302 میلادی به دستور محمد اولجایتو خان آغاز گردید و چون قرار بود یک بنایی بزرگ باشد با بخش های مختلف، ساخت آن 10 سال به طول انجامید و سرانجام در سال 713 هجری قمری یعنی سال 1312 میلادی گنبد ساخت گنبد سلطانیه به پایان رسید.

معرفی گنبد سلطانیه زنجان

گنبد سلطانیه در شهر سلطانیه، پایتخت ایلخانیان قرار دارد. این بنا در زمانی که ساخته شد اولین بنا با گنبد آجری در کل جهان به شمار میرفت. گنبد سلطانیه با 48.5 متر ارتفاع، بنای بزرگ و قابل توجهی است و در هر کجای شهر سلطانیه که باشید می توانید گنبد بنا را مشاهده کنید. همچنین گنبد سلطانیه از یک گنبد فیروزه ای رنگ برخوردار است که جلوه ای شکیل و درخور توجه دارد. برای ساخت این بنای تاریخی جذاب و فوق العاده خاص، از 3هزار کارگر در طول این 10 سال استفاده شد و جالب است بدانید خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی که وزیر سلطان محمد خدابنده بود معماری این بنا را برعهده داشت.

این بنای تاریخی در سال 1310 به فهرست آثار ملی ایران افزوده شده و در واقع، 166امین اثر تاریخی در کشور است که به فهرست افزوده گردیده و لازم به ذکر است در سال 2005 میلادی و طی 29امین نشستن سازمان میراث جهانی یونسکو، گنبد سلطانیه زنجان به فهرست میراث تاریخی یونسکو نیز اضافه شده است. در طول این 700 سال، گنبد سلطانیه بارها مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته اما عمده مرمت و بازسازی آن در سال 1348 صورت گرفت که تا سال 1357 هجری شمسی نیز پایان یافت. در این پروژه مرمت و بازسازی، گروهی از ایتالیا عازم سلطانیه شدند پروژه بنا را برعهده بگیرند و به گفته آن ها، بازسازی گنبد سلطانیه را می توان یکی از سخت ترین و ظریف ترین پروژه ها در طول تاریخ نامید.

معماری گنبد سلطانیه زنجان

خواجه رشید الدین فضل الله همدانی که 70 سال پیش وزیر شاه بود معماری این بنا را بر عهده داشت و نتیجه آن، شاهکاری زیبا و دوست داشتنی شد. گنبد سلطانیه معماری به سبک دوران سلجوقیان دارد و در آن زمان در زمینه معماری ایرانی – اسلامی، زیباترین بود و امروزه هم در بین بناهای تاریخی با معماری اسلامی حرف های زیادی برای گفتن دارد. طبق بررسی کارشناسان، گنبد سلطانیه 1600 تن یعنی 16هزار کیلوگرم وزن دارد و تمامی بناهایی که در سراسر زمین ساخته می شوند با توجه به جنس خاک، موادی که برای ساخت بنا استفاده شده و استحکام آن ها و همچنین وزنی که کل سازه دارد، در طول زمان مقادیری نشست می کنند اما گنبد سلطانیه در طول این 700 سال و با همچین وزنی تنها 8 سانتی متر نشست داشته که نشان از استحکام بالای ساختمان است. جالب است بدانید گنبد سلطانیه تنها 50 سانتی متر پی دارد و توانسته 33 در مقابل 33 زلزله که بیشترین آن ها 6 ریشتر بوده دوام بیاورد.

شاهکار طراحی و استحکامی که 700 سال خود را حفظ کرده گنبد سلطانیه را در سراسر جهان معروف کرده و جالب است بدانید زمانی که بنای تاریخی تاج محل در هند قرار بود ساخته شود، معماری و طراحی آن از گنبد سلطانیه الهام گرفته شده است.

گنبد سلطانیه از دور شبیه به یک گنبد عادی است اما زمانی که وارد بنا می شوید، با یک سازه ای 8 ضلعی مواجه می شوید که در یک پلانی مستطیلی قرار گرفته است. همه جای بنا آجر مشاهده می شود اما برای طراحی ها، زیباسازی ها و رنگ و لعاب بخشیدن به نمای داخلی بنا از کاشی های فیروزه ای و کتیبه های مختلف استفاده شده که درخور توجه هستند. بطور کلی به غیر از آجر، برای ساخت این بنای زیبا و ارزشمند از ترکیب گچ و آهک به عنوان ملات نیز استفاده شده است. همچنین اگر کمی به بخش های مختلف بنا دقت کنید متوجه می شوید در همه جا از آجر و ملات گچ و آهک استفاده شده بجز گنبد چراکه فقط گنبد این بنای تاریخی است که دارای کاشی های فیروزه ای به شکل معرق کاری شده می باشد.

زمانی که گنبد سلطانیه ساخته شد، بسیاری از بناهای مهم تاریخی که بعد از گنبد سلطانیه ساخته شده اند از این معماری الهام گرفته اند و به غیر از تاج محل که پیش تر هم گفتیم، کلیسای سانتاماریا دلفیوره که در کشور ایتالیا قرار دارد هم گفته می شود از طراحی و معماری گنبد سلطانیه الهام گرفته است. به عبارتی، شخصی با نام فیلیپو برونلسکی که یکی از مشهورترین معماران ایتالیایی در قرن 15 میلادی بود و او به همراه لورنتسو گیبرتی، یک معمار، مجسمه ساز و نویسنده که او هم ایتالیایی بود افرادی هستند که طراحی و ساخت گنبد کلیسای سانتاماریا دلفیوره را بر عهده داشتند و برای ساخت گنبد بنا از طراحی و معماری گنبد سلطانیه الهام گرفتند درحالیکه بیش از 100 سال از ساخت گنبد سلطانیه گذشته بود.

با همه این تفاسیر، اینکه می گویند گنبد سلطانیه یک شاهکاری معماری و مهندسی در کل جهان محسوب می شود بخاطر ظریف کاری ها و نکات ریزی است که برای ساخت بنا استفاده شده و نکاتی که شاید امروزه عجیب به نظر برسند اما 700 سال پیش، هرکسی به فکرش هم نمی رسید. بطور مثال، وقتی که گفته شد گنبد سلطانیه تنها نیم متر پی دارد و وزن 1600 تنی روی آن سوار شده برای همه سوال برانگیز می شود اما واقعیت این است زمینی که گنبد روی آن قرار دارد یک زمین عادی نیست و تا عمق 10 متر زیر بنا، شن و ماسه به صورت فشرده و به صورت طبقه طبقه روی هم قرار داده شده است که این کار در 700 سال پیش تاثیر بسیار زیادی روی استحکام بنا داشته.

داخل گنبد سلطانیه زنجان

قدیم الایام و زمانی که گنبد سلطانیه برای خود پادشاهی میکرد، چهار ورودی در بخش های مختلف گنبد تعبیه شده بود و مردم با استفاده از این چهار ورودی که اندازه یکسانی هم نداشتند وارد گنبد می شدند. درواقع دو ورودی اندازه بزرگ داشتند و دو ورودی هم اندازه کوچک تر و آقایان می بایست از ورودی های بزرگ وارد بنا می شدند و بانوان نیز از ورودی های کوچک تر. همچنین ورودی های کوچک تر جدا از اینکه بانوان را به سمت داخل بنا هدایت می کرد، دربی بودند که از طریق آن میشد به ایوان های طبقه اول گنبد راه داشت.

طبقات گنبد سلطانیه زنجان

این سازه 50 متری بطور کلی 4 طبقه دارد که یکی در زیر زمین است هرچند کوچک، دیگری طبقه همکف بوده و دو طبقه دیگر هم بالای همکف قرار دارد. در قسمت همکف همان بخشی قرار دارد که سلطان محمد خدابنده میخواست محل دفن امام علی و امام حسین باشد هرچند گفته می شود مراسم های خاص مذهبی نیز در این بخش برگزار میشده.

با استفاده از پلکان دایره ای شکل به طبقه اول می رسیم که ارتفاعی کمتر از 10 متر دارد یا دقیق تر، 9.40 متر. بیشتر از اینکه طبق اول بخش های دیدنی داشته باشد یک راه ارتباطی بین طبقه همکف و طبقه آخر یعنی طبقه دوم است. در این طبقه پلکان ها و راه های ارتباطی مشاهده می شود و در کنار آن ها، اتاق های کوچکی مشاهده میش ود که در آن زمان، بانوان به آنجا مراجعه می کردند تا مراسم های مختلفی که در طبقه همکف برگزار میشد را ببیند. جالب است بدانید طبقه اول گفته می شود سبک ترین بخش از گنبد سلطانیه زنجان است و باید این بخش را سبک تر و با فضاهای خالی بیشتر میساختند تا استحکام بنا افزایش پیدا کند.

در نهایت به طبقه دوم می رسیم که بخش مرتفعی است و ارتفاع آن به 28 متر می رسد. همانند طبقه اول که دارای ایوان برای بانوان بود، طبقه دوم نیز دارای ایوان های کوچکی است با این تفاوت که ایوان های طبقه اول دارای ویو به سمت بخش برگزاری مراسم ها و جشن ها بوده و ایوان های طبقه دوم دارای ویو به سمت دشت ها و مناطق بکر و جذاب اطراف منطقه هستند. طبقه دوم دارای کتیبه ها، آجرکاری ها و مقرنس کاری های زیبا و دوست داشتنی بوده و جالب است بدانید در دوران حکومت صفویه، علما به این طبقه مراجعه می کردند تا به دور هم بنشینند و درباره مسائل مختلف گفتگو داشته باشند البته در این طبقه اتاق هایی بود که علم در آنجا جمع می شدند و زمانی که این بنا به دست معماران برجسته ایتالیایی قرار بود مورد مرمت و بازسازی قرار بگیرد، دیوارهای اتاق ها تخریب شدند.

در نهایت نیز بالایر طبقه دوم به گنبد می رسیم اما در پایین گنبد بخشی وجود دارد با نام پاطاق گنبد که در آنجا می توان پایه های مناره را مشاهده کرد. چه در گذشته که گنبد سلطانیه مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته و چه امروزه که برخی مواقع بخشی هایی از بنا مورد مرمت و بازسازی قرار می گیرد، از این پاطاق استفاده می کنند تا به گنبد رسیده و بخش گنبد را بازسازی کنند.

بخش های گنبد سلطانیه زنجان

شاید از دور که به گنبد سلطانیه نگاه می کنیم تنها یک بنا ببینیم با یک گنبد بزرگ روی آن اما اینجا فراتر از یک گنبد بوده و دارای بخش های مختلفی می باشد که هرکدام دنیای برای خود دارند. در ادامه می خواهیم شما را با قسمت های مختف گنبد سلطانیه زنجان بیشتر آشنا کنیم.

گنبد خانه

گنبد خانه گنبد سلطانیه یکی از جذاب ترین بخش های این بنای تاریخی است بطوریکه در هر کجای شهر باشید گنبد را مشاهده خواهید. ابعاد 25.5 متر برای دهانه مرکزی، 38 متر برای قطر خارجی و ضخامت 160 سانتی متری که در ارتفاع 50 متری از سطح زمین واقع شده این گنبد را جزء بزرگترین گنبدهای جهان قرار می دهد و لازم به ذکر است زمانی که گنبد سلطانیه ساخته شد، بزرگترین گنبد را بین بناهای اسلامی داشت و برای مدتی هم لقب بزرگترین گنبد جهان را به این گنبد می دادند.

گنبد خانه بنای تاریخی گنبد سلطانیه اولین گنبد در جهان بود که پوسته ای دو جداره داشت اما این به چه معناست؟ گنبد سلطانیه دو پوسته داخلی و خارجی دارد و پوسته داخلی از قطر کوچک تری نسبت به پوسته بیرونی برخوردار می باشد و یک فاصله ای 60 سانتی متری بین هر دو پوسته مشاهده می شود. هدف از دوجداره ساختن گنبد بنای گنبد سلطانیه زنجان افزایش مقاومت در برابر زلزله است که بعد از 7 قرن استحکام خود را به خوبی نشان داده است. پوسته داخلی گنبد از آجر ساخته شده و روی پوسته بیرونی گنبد هم کاشی کاری فیروزه ای رنگ بسیار زیبا و دوست داشتنی مشاهده می شود.

تربت خانه

در بخش جنوبی گنبد سلطانیه زنجان فضایی بزرگ قرار دارد که با نام تربت خانه شناخته می شود و اگر مهم ترین بخش گنبد نباشد یکی از باارزش ترین ها و زیباترین بخش های گنبد محسوب می شود. بخش تربت خانه فضای بزرگی را به خود اختصاص داده بطوریکه اینجا 16 متر ارتفاع دارد، 17 متر طول آن و 8 متر هم عرضش می باشد. زمانی که بخش تربت خانه گنبد سلطانیه ساخته شد، محمد خدابنده یا همان شاه اولجایتو تصمیم گرفته بود قبر امام علی و امام حسین را از نجف و کربلا به اینجا منتقل کند اما زمانی که علمای شیعه با این کار مخالفت کردند، سلطان محمد خدابنده تصمیم گرفت مقداری از خاک نجف و کربلا که همان خاک تربت نام دارد را دستور دهد بیاورند تا برای ساخت تربت خانه از آن ها استفاده شود.

خاک تربت یا همان خاک نجف و کربلا بر روی دیوارهای محراب و مقابل درب وروی به تربت خانه استفاده شده است. به عبارتی، از خاک تربت برای کتیبه هایی به خط کوفی و ثلث و کنده کاری سوره هایی همچون سوره الملک روی دیوارها از این خاک استفاده شده است.

مناره ها

همانطور که می دانیم، بنای گنبد سلطانیه زنجان ساختمانی 8 ضلعی است برای همین، در اطراف گنبد 8 مناره ساخته شده است. این مناره ها برخلاف سایر بخش های بنا نتوانستند 7 قرن دوام بیاورند با اینکه فقط بخش انتهای مناره ها مشخص می باشد و سایر بخش مناره در داخل ساختمان قرار دارد. امروزه تنها یک مناره از این هشت مناره گنبد باقیمانده که آن هم در ضلع شمال شرقی بنا قرار دارد و بخش های زیادی از آن نیز نابود شده است.

در طول این 7 قرن، مناره برخلاف ظاهرشان نقش بسیار مهمی روی استحکام بنا و مقاومت در برابر زلزله داشتند. مناره های گنبد سلطانیه همانند بسیاری از مناره هایی که در قدیم الایام ساخته شده بود، یک بنای استوانه ای شکل و توخالی بود چراکه توخالی بودن مناره باعث افزایش مقاومت آن در برابر زلزله می شود. دلیل دیگری که باعث شد مناره ها توخالی ساخته شود به موذنه ها برمیگردد. موذنه ها درواقع برای پخش اذان مورد استفاده قرار می گرفت یا حتی اگر قرار بود خبر مهم اعلام شود از طریق این موذنه ها به گوش اهالی منطقه رسانده میشد. در داخل مناره ها پلکانی تعبیه شده که شما را به بالای مناره می رساند اما همه این بخش ها در طول 7 قرن از بین رفته اند. لازم به ذکر است اینکه 8 مناره به صورت قرینه در مقابل هم قرار دارند باعث افزایش مقاومت بنا شده و همچنین، موذنه ها نیز طوری طراحی شده اند که اگر یکی از آن ها مسدود باشد صدا پخش نمی شود.

سردابه

بین بخش های مختلفی که در گنبد سلطانیه زنجان قرار دارد، بخش سردابه یک بخش جانبی شناخته می شود هرچند بسیاری از مردم بخصوص بومی های منطقه و کارشناسان براین باورند که قسمت سردابه پیش از ساخت گنبد وجود داشته و یکی از بخش های اصلی و قدیمی بنا محسوب می شود چراکه 700 سال پیش و در زمان ایلخانیان، آن ها یک رسمی داشتند که از اجدادشان به آن ها رسیده بود و طی این رسم، افرادی که فوت می شدند به همراه تمامی زیور آلات و وسایل باارزش در قسمت سردابه دفن می شدند. اینکه در آن زمان افراد فوت شده را با زیورآلاتش دفن می کردند به این دلیل بود زیور آلات نشان دهنده جایگاه اجتماعی و فرهنگی شخص بود و هرچقدر زیورآلات بیشتر، جایگاه فرد نیز بالاتر خواهد بود.

لازم به ذکر است در گنبد سلطانیه زنجان قسمت سردابه زیر تربت خانه قرار دارد و برای بازدید از این بخش می بایست به بخش تربت خانه مراجعه کنید. ذکر این نکته الزامیست 2 سال بعد از اینکه سردابه ساخته شد، سلطان محمد خدابنده در سن 34 سالگی دار فانی را وداع گفت و وصیت کرده بود بعد از مرگش او را در سردابه به خاک بسپارند.

موزه گنبد سلطانیه

در بخش پایین سردر ورودی گنبد سلطانیه یعنی جایی که می خواهید وارد بنا شوید، یک موزه کوچک قرار دارد که با نام موزه گنبد سلطانیه شناخته می شود. در این موزه یکسری اشیاء تاریخی و وسایل قدیمی مشاهده می شود که همگی مربوط به 7 قرن پیش یعنی زمان ایلخانیان و دوران ساخت گنبد سلطانیه برمیگردد و ارزش تاریخی بسیار بالایی هم دارند. این اشیاء تاریخی با اینکه بسیار مهم و باارزش هستند اما آنقدری که گنبد جذابیت های فوق العاده دارد گردشگران معمولاً چندان توجهی به این موزه نمی کنند برای همین اگر بین جاهای دیدنی زنجان قصد بازدید از گنبد سلطانیه زنجان را داشتید حتماً نگاهی به این اشیاء تاریخی بیاندازید.

بخش های اطراف گنبد سلطانیه زنجان

گنبد سلطانیه در یک مجموعه ارگ قرار دارد و همانطور که گفته شد، در آن سال ها زمانی که سلطان محمد خدابنده تصمیم گرفت در این منطقه و مرکز شهر یک ارگ بزرگ با بخش های مختلف بسازد، گنبد سلطانیه تنها یکی از آن ها بود. در اطراف گنبد سلطانیه یعنی در بخش های دیگر همان ارگ بزرگ، آثاری تاریخی به چشم می خورد که هیچکدام امروزه سالم باقی نمانده اند. به تمامی قسمت هایی که در اطراف گنبد سلطانیه قرار دارند مناطق عام المنفعه گفته می شود و برخی هم می گویند این مناطق ابواب البر نام دارند.

طبق بررسی هایی که باستان شناسان در این منطقه یا همان عام المنفعه انجام داده اند، در گذشته اینجا یک ارگ سلطنتی بوده و دورتادورش نیز یک حصار وجود داشته. این حصار دارای 16 برج مراقبت بوده و همیشه سربازان در آنجا حضور داشتند تا دشمنان را از فاصله ها دورتر مشاهده کنند و از این ارگ سلطنتی مهم محافظت نمایند. به غیر از تمامی بخش ها و بناهایی که در منسطقه عام المنفعه وجود داشت و تخریب شد، یک کتیبه ای در اینجا وجود داشت که متعلق به پسر سوم تیمور لینگ یعنی میرانشاه بود و درواقع او دستور این کتیبه ها را داده بود هرچند که از بین رفت اما می توانست یک کتیبه بسیار باارزش و مهم تاریخی باشد.

نکات جالب گنبد سلطانیه زنجان

شاه اولجایتو یا همان سلطان محمد خدابنده پیش تر نیز اشاره کردیم که مادری مسیحی و پدری بودایی داشت و ذکر کردیم تا زمانی که ماردش در قید حیات بود بخاطر علاقه و احترام به او، پیرو دین مسیحیت بود و بعد از فوت ایشان، دین خود را عوض کرد. زمانی که مادرش فوت کرد، به واسطه وزیرش یعنی خواجه رشید الدین فضل الله همدان و علامه حلی به دین اسلام روی آورد اما زمانی که مسلمان شد، مریضی سختی گریبانگیرش شد و چون در آن زمان، افسانه ها و داستان های متعددی که امروزه به آن ها خرافات می گوییم وجود داشت، نامش را از خدابنده به خربنده تغییر داد. دلیل این کار به خرافاتی برمیگردد که در آن زمان بین همه رایج بود البته بیشتر بین خانواده پدری او که مغول هم بودند. طبق این خرافات، حروف ابجد قدرت و ارزش بسیار بالایی داشتند و نام خربنده را اگر با ارزش حروف ابجد مقایسه کنیم، با کلمه سایه خاص آفریننده ارزش تقریباً یکسانی دارد و اولجایتو برای اینکه از این مریضی خلاص شود نامش را به خربنده تغییر داد.

در خصوص ساخت و معماری گنبد سلطانیه، این بنا پلانی مستطیلی شکل دارد و طبقه همکف و طبقه اول به صورت مستطیلی شکل ساخته شده و روی طبقه اول پلان هشت ضلعی طراحی شده تا گنبد و مناره های آن ساخته شود. اگر تعداد پله های بنا را بشمارید متوجه می شوید که اینجا 110 پله دارد و این تعداد به هیچ عنوان اتفاقی نبوده. درواقع عدد 110 نام امام علی براساس حروف ابجد است.

گنبد سلطانیه آنقدر خاص و بی نظیر بود که برخی از بناهای تاریخی امروزه که همچنان از ارزش و اهمیت بسیار زیادی برخوردار هستند و زمانی هم که ساخته شده اند در نوع خودشان بنایی خاص و فوق العاده به شمار می رفتند موقع ساخت از معماری گنبد سلطانیه استفاده کردند. حال گفته می شود گنبد سلطانیه هم معماران و طراحانش برای ساخت گنبد از یک بنای دیگر الهام گرفته اند. آرامگاه غازان خان درواقع بنایی است که گفته می شود برای ساخت گنبد سلطانیه از آن الهام گرفته شده است و جالب است بدانید غازان خان مشهورترین و قدرتمندترین پادشاه در دوران سلسله ایلخانیان بود و از آن جالب تر این است که گفته می شود برای ساخت آرامگاه غازان هم از بنای آرامگاه سلطان سنجر، دومین پادشاه سلسله سلجوقیان الهام گرفته شده.

شاید برای بسیاری از مردم سوال باشد چرا بنای تاریخی گنبد سلطانیه به صورت هشت ضلعی ساخته شده است؟ درواقع می توان گفت دو دلیل برای هشت ضلع ساختن بنا وجود دارد یکی بخاطر استحکام بالا و مقاوت در برابر زلزله و دلیل دوم، ساعت آفتابی. 7 قرن پیش خبری از ساعت های دایره ای شکل امروزی نبود و مردم برای فهمیدن ساعت به بناهایی مراجعه می کردند که بخاطر طراحی آن ها میشد ساعت را فهمید. گنبد سلطانیه هم دارای ساعت آفتابی است و یکی از دلایل 8 ضلعی بودن بنا هم به فهمیدن ساعت از طریق دیوارها برمیگردد. در طول روز، سوراخی روی گنبد اصلی وجود داشت و اگر نور به صورت مستقیم از این سوراخ تابیده میشد یعنی وقت اذان ظهر است و اطراف سوراخ هم پنجره های کوچک و بزرگ قرار دارد و پنجره های بزرگ حکم عقربه بزرگ و دقیقه را ایفا می کنند و پنجره های کوچک حکم ساعت را دارند. همچنین از طریق این سوراخ و موقعیت ستاره ها نیز ساعت را در شب تا حدودی دقیق پیدا می کردند.

بهترین زمان بازدید از گنبد سلطانیه زنجان

گنبد سلطانیه در اطراف زنجان قرار دارد و همانطور که می دانیم، زنجان از شهر های نسبتاً سردسیر کشور به شمار میرود حال در نظر بگیرید شهر سلطانیه در منطقه ای قرار دارد که هوایش به مراتب خنک تر از شهر زنجان می باشد. از این رو می توان گفت فصل بهار و تابستان بهترین زمان برای سفر به زنجان و مراجعه به شهر سلطانیه برای بازدید از گنبد سلطانیه خواهد بود. از طرفی به گفته گردشگران و افرادی که از این گنبد زیبا و دوست داشتنی بازدید کرده اند، از اواسط بهار یعنی ماه اردیبهشت تا اواسط تابستان یعنی ماه مرداد از نظر شرایط مساعد آب و هوایی زمان ایده آلی برای سفر به زنجان خواهد بود.

شرایط بازدید از گنبد سلطانیه زنجان

همانند بسیاری از جاهای دیدنی و تاریخی و بناهای متعدد که معروف هستند و از طرفی نیاز به نگهداری دارند، بازدید از گنبد سلطانیه برای گردشگران رایگان نیست و گردشگران می بایست به ازای هر نفر، هزینه ای را به عنوان ورودی پرداخت کنند البته در نظر بگیرید این هزینه برای ایرانیان به ریال پرداخت می شود و برای گردشگران خارجی به دلار. همچنین به غیر از هزینه ورودی خوب است این نکته را هم در نظر بگیرید ساعت کاری مجموعه همه روزه از ساعت 9 صبح الی 6 بعد از ظهر است و در این بازه ساعتی می بایست به بازدید از گنبد سلطانیه زنجان بپردازید.

جاهای دیدنی اطراف گنبد سلطانیه زنجان

گنبد سلطانیه تنها یکی از جاذبه های گردشگری و تاریخی معروف شهر زنجان است و زنجان شهری است که پر از جاهای دیدنی فوق العاده بوده و برای بازدید از آن ها روزها زمان نیاز است. با این حال اگر می خواهید بین جاهای دیدنی زنجان به بازدید از گنبد سلطانیه در شهر سلطانیه واقع در اطراف شهر بپردازید، خوب است با برخی از جاهای دیدنی معروف زنجان که برخی از آن ها در نزدیکی گنبد سلطانیه قرار دارند هم آشنا شوید.

حمام تاریخی سالار

نزدیک ترین جاذبه تاریخی در شهر سلطانیه به گنبد سلطانیه حمام تاریخی سالار است چراکه فاصله این حمام تاریخی تا گنبد سلطانیه تنها 300 متر است. نه تنها بین جاهای دیدنی سلطانیه بلکه بین تمام جاذبه های تاریخی شهر زنجان و اطرافش، حمام تاریخی سالار یکی از پربازدیدترین مناطق به شمار میرود. این حمام تاریخی قدمتش به دوران قاجاریه برمیگردد و همانطور که می دانیم، در دوران صفویه و بخصوص قاجاریه، اهمیت به نظافت افزایش پیدا کرده بود و در هرکجای کشور که میشد، حمام عمومی قرار میداند و حمام تاریخی سالار هم یکی از این حمام های عمومی است که برای سال ها از آنجا استفاده میشد و امروزه به یک جاذبه ای دیدنی در زنجان تبدیل شده است.

جالب است بدانید در زمان قاجاریه، شخصی با نام سیف علی خان کلانتری در شهر سلطانیه بود که او را با نام سالارخان میشناختند برای همین، زمانی که این حمام تاریخی ساخته شد بخاطر او نامش را حمام سالار گذاشتند. این بنای تاریخی امروزه به اینکه یک جاذبه تاریخی محسوب می شود اما کاربری آن تغییر پیدا کرده و به یک سفره خانه سنتی تبدیل شده است که خیلی هم شلوغ و محبوب می باشد.

تپه نور

تپه نور زنجان یا تپه نور سلطانیه منطقه ای بزرگ با نزدیک به 1.8 هکتار مساحت است که در اطراف شهر سلطانیه قرار دارد. قدمت این تپه تاریخی به دوران اشکانیان برمیگردد به عبارتی، زمانی که پژوهشگران مشغول کاوش در این منطقه بودند اشیاء و ظروف سفالی پیدا کردند که قدمت آن به دوران اشکانیان برمیگردد و گفته می شود قدمت سکونت در این منطقه به بیش از 4هزار سال قبل از میلاد مسیح برمیگردد یعنی نزدیک به 6هزار سال پیش. در تپه نور بقایایی از یک گنباد تاریخی مشاهده شده که همانند گنبد سلطانیه پوسته ای دوجداره دارد و کاشی کاری های مختلفی هم مشاهده شده است. اعتقاد بر این است گنبدی که در بالای تپه نور قرار دارد درواقع همان آرامگاه غازان خان یعنی برادر بزرگتر شاه سلطان محمد خدابنده بوده و همان بنایی است که برای ساخت گنبد سلطانیه از آن الهام گرفته شده است.

لازم به ذکر است تپه نور تا گنبد سلطانیه فاصله ای 1 کیلومتری دارد و پیشنهاد می کنیم بعد از گشت و گذار در ارگ سلطانیه، نگاهی هم به این تپه تاریخی و باارزش بیاندازید.

مقبره چلبی اوغلو

مقبره چلبی اوغلو با نام های بقعه چلبی اوغلی و مقبره چلبی اوغلی هم شناخته می شود. این بنا در فاصله 500 متری جنوب غربی سلطانیه قرار دارد گفته می شود این بنای تاریخی هم نزدیک به 7 قرن قدمت دارد و در سال 728 هجری قمری ساخته شده است. برخلاف بسیاری از بناهای تاریخی و آرامگاه ها که به دستور پادشاهان ساخته میشدند، مقبره چلبی اوغلی را جلال الدین رومی ساخته و همانطور که میدانیم، جلال الدین رومی همان مولوی است که یکی از بزرگترین عارفان در تاریخ این سرزمین است. چلبی اوغلو در سال 716 هجری قمری درگذشت و در این بنا به خاک سپرده شد. مقبره چلبی اوغلو در فاصله 1 کیلومتری از گنبد سلطانیه واقع شده و همچنین در جنوب غربی سلطانیه هم قرار دارد و در سال 1310 هجری شمسی نیز به فهرست آثار ملی کشور افزوده شده است.

مقبره ملاحسن کاشی

مقبره ملا حسن کاشی آرامگاهی تاریخی و زیبا در جنوب شهر سلطانیه است که مربوط به ملا حسن کاشی یا مولانا حسن کاشی است. ملا حسن کاشی با نام کامل مولانا حسن بن محمد کاشانی آملی، یکی از شاعران معروف و مشهور قرن 8 هجری قمری بود و اشعار فوق العاده ای سراییده است. آرامگاه ایشان که یکی از زیباترین آرامگاه های تاریخی در ایران است و به دستور شاه طهماسب یکم دومین پادشاه سلسله صفویه ساخته شده هرچند ساخت این بنا ناتمام ماند و بعداً ساخت آن در دوران قاجاریه تکمیل گردید. همچنین این بنای تاریخی در فهرست آثار ملی کشور هم قرار دارد و بین طرفداران اشعار ملاحسن کاشی هم از ارزش و احترام بسیار زیادی برخوردار است. لازم به ذکر است مقبره ملا حسن کاشی در جنوب شهر سلطانیه قرار دارد و فاصله آن تا گنبد سلطانیه به 1.8 کیلومتر می رسد.

قلعه سلطانیه

یکی از جاهای تاریخی مهم و بسیار باارزش در شهر سلطانیه قلعه سلطانیه نام دارد اما زمانی که به این قلعه برسید با یک تپه مواجه می شوید و خبری از تپه نخواهد بود. این قلعه یا تپله سلطانیه در بین اهالی منطقه ازرش و احترام زیادی دارد چراکه تاریخچه این شهر را نشان می دهد. در گذشته های دور یعنی نزدیک به هزار سال قبل از میلاد مسیح، روی این تپه قلعه نظامی ساخته شده بود و امروزه تنها ویرانه های جزئی از آن باقیمانده اما همین وجود قلعه با قدمت هزار سال پیش از میلاد مسیح نشان می دهد بیش از 3هزار سال پیش مردم در این منطقه سکونت داشتند. قلعه سلطانیه فاصله ای 2.6 کیلومتری تا گنبد سلطانیه دارد و برای بازدید از این بنا نه تنها می توانید از راهنماهای محلی کمک بگیرید بلکه از طریق تابلو های راهنما نیز می توانید وارد مسیر دسترسی به قلعه شوید.

رزرو اقامتگاه بوم گردی در زنجان

زنجان شهری است که خوراک گردش و تفریح می باشد و از معدود مناطق کشور است که در کنار هوایی دلنشین مملو از جاهای تاریخی و  دوست داشتنی می باشد. زنجان شهری است که نمی گذارد گردشگران در خانه بمانند و آنقدری جاهای دیدنی فوق العاده دارد که همه می خواهند تا آنجا که جای دارد از این جاذبه های گردشگری بازدید کنند. به همین دلیل، گردشگران همیشه به دنبال اقامتگاه های خوش قیمت در زنجان هستند تا یک جای خواب فوق العاده داشته باشند و در طول روز نیز مشغول به گشت و گذار در بین جاهای دیدنی منطقه باشند. از این رو می توان گفت اجاره اقامتگاه بوم گردی در زنجان بخاطر قیمت های فوق العاده ای که برای اجاره روزانه آن ها وجود دارد، سبک زندگی سنتی و دوست داشتنی آن ها و همچنین امکانات و خدمات بی نظیرشان یکی از بهترین انتخاب ها برای اقامت در این منطقه محسوب می شوند.

همچنین بخاطر تنوع مطلوب در زمینه اقامتگاه های ارائه شده برای رزرو اقامتگاه بوم گردی در زنجان، گردشگران در هر فصلی بخواهند به این منطقه سفر کنند می توانند بهترین اقامتگاه را رزرو کنند. شما در سایت باباسفر و بین تمامی اقامتگاه های بوم گردی ارائه شده در شهر زنجان، هرموقع که بخواهید می توانید از یک ماه قبل از تاریخ سفر بهترین بوم گردی ها را با ارزان ترین قیمت ها رزرو کنید و سفری فوق العاده را رقم بزنید.